Balıklarda Görülen Laktokokkosise Karşı Plazmit Tabanlı DNA Aşısının Geliştirilmesi
Laktokokkosis, Lactococcus garvieae ve L. petauri tarafından meydana gelen, Türkiye`de hem tatlı su hem de deniz balıkları yetiştiriciliğinde en fazla kayıplara neden olan bakteriyel hastalıklardan birisidir. Laktokokkosisten kaynaklanan kayıpları önlemek için farklı antibiyotikler ve inaktif aşılar kullanılmakta fakat bakterilerin antibiyotiklere direnç oluşturması ve inaktif aşıların yeterli korumayı sağlayamaması nedeniyle istenen oranda başarı sağlanamamaktadır. Bu projenin amacı; Türkiye’de gökkuşağı alabalığında laktokokkosisden kaynaklanan kayıpları geliştirilecek plazmid DNA (pDNA) aşısı ile en aza indirmektir.
Bu amaçla, hastalığa neden olan patojenin virülent ve immunojenik genlerinde pDNA aşısı yapılacaktır. Bu aşının, hücrelere transfeksiyon özelliği, hücrede ekspresyonu ve hastalıktan koruma etkinliği belirlenecektir. Bu projedeki temel hipotez; immunojenik genler balık dokularında ekspres olacak, patojene karşı balıklarda antikor oluşacak ve pDNA aşı olarak koruma sağlayacaktır.
Projenin Amacı
Projenin amacı, gökkuşağı alabalığı yetiştiriciliğinde sıklıkla görülen ve ciddi ekonomik kayıplara neden olan laktokokkosis hastalığına karşı DNA tabanlı aşı geliştirmektir.
Projenin Hedefleri
DNA aşıları genellikle enjeksiyonla verilmekte ve bu durum balıklarda stres yapmaktadır. Dolayısıyla bu projede kitosan nanopartikülleri DNA aşısının bulunduğu plasmid DNA nanopartikül ile kaplanarak balıklara oral olarak vermektir.
Su sıcaklığının 16ᵒC’yi geçtiği yaz aylarında DNA aşısı ile 3 gramdan büyük balıkları oral olarak aşılayıp uzun süre %80’in üzerinde koruma sağlamaktır.
Önemli Özellikler
Bu proje ile geliştirilecek pDNA aşının alabalıklarda hastalık yapan L. garvieae’ya karşı bağışıklık kazanımını ve dolayısıyla hastalık oluşum ve yayılımını engellemesi beklenmektedir.
Geliştirilecek aşı ile immunojenik/virulent genlerin balık dokularında ekspres olarak protein üretmesi ve bağışıklık sistemini uyarması alanında ilk deneme olacaktır.
Balık yetiştiriciliğinde hastalıklar nedeniyle oluşan kayıpların büyük oranda azalması ve yetiştiriciliğin kârlılığının artması beklenmektedir.
Balık hastalıklarıyla klasik yöntemlerle mücadele genellikle yetersiz kalmakta ve çok maliyetli olmaktadır. Kullanılan antibiyotiklere karşı bakterilerde direnç oluşumu ya da kimyasal maddelerin çevre kirliğine sebep olması ise diğer istenmeyen durumlardan bazılarıdır. Bu nedenlerden dolayı, balık hastalıklarıyla aşılamaya dayalı stratejiler kullanarak mücadele edilmesi, su ürünleri üretiminin güvenliğinin ve devamlılığının sağlanması açısından oldukça önemlidir.
Bu projenin Türkiye su ürünleri üretim sektörünün gelişmesine katkıda bulunması ve yerli aşı üretim çalışmalarına öncülük etmesi beklenmektedir.
Yöntem ve Süreçler
Lactococcus garvieae Lgper suşunun immunojenik ve patojenik genleri amplifiye edilecek ve ökaryotik ekspresyon plazmidine yerleştirilecektir. Bu plazmid E. coli suşuna aktarılacak ve plazmitler çoğaltılacaktır. Her bir gene ait plazmid ayrı ayrı RTG-2 hücre kültürüne aktarılacak ve immunojenik genlerin ekspresyon seviyeleri değerlendirilecektir. Bu aşamanın başarıyla tamamlanması sonucu gen ekspresyonunu artıran pDNA aşı adayı olarak seçilecektir.
pDNA’nın alabalıklarda laktokokkosise karşı koruma sağlayıp sağlamadığı, elde edilen pDNA aşı adaylarının eşit oranda karıştırıldıktan sonra balıkların enjeksiyon ile aşılanması, alabalıklarda ölüm oranlarının hesaplanması ve bağışıklık sisteminde moleküler düzeyde oluşan tepkinin (gen ekspresyonunun) ölçülmesi ile belirlenecektir. pDNA’nın alabalıklarda laktokokkosise karşı koruma sağladığı (en az %80) belirlendikten sonra pDNA kitosan nanopartikülü ile kaplanacak ve balıklara oral yolla verilerek balıklarda laktokokkus hastalığına karşı koruma sağlayıp sağlamadıkları belirlenecektir.
Önemli Özellikler
Bu proje ile geliştirilecek pDNA aşının alabalıklarda hastalık yapan L. garvieae’ya karşı bağışıklık kazanımını ve dolayısıyla hastalık oluşum ve yayılımını engellemesi beklenmektedir.
Geliştirilecek aşı ile immunojenik/virulent genlerin balık dokularında ekspres olarak protein üretmesi ve bağışıklık sistemini uyarması alanında ilk deneme olacaktır.
Balık yetiştiriciliğinde hastalıklar nedeniyle oluşan kayıpların büyük oranda azalması ve yetiştiriciliğin kârlılığının artması beklenmektedir.
Balık hastalıklarıyla klasik yöntemlerle mücadele genellikle yetersiz kalmakta ve çok maliyetli olmaktadır. Kullanılan antibiyotiklere karşı bakterilerde direnç oluşumu ya da kimyasal maddelerin çevre kirliğine sebep olması ise diğer istenmeyen durumlardan bazılarıdır. Bu nedenlerden dolayı, balık hastalıklarıyla aşılamaya dayalı stratejiler kullanarak mücadele edilmesi, su ürünleri üretiminin güvenliğinin ve devamlılığının sağlanması açısından oldukça önemlidir.
Bu projenin Türkiye su ürünleri üretim sektörünün gelişmesine katkıda bulunması ve yerli aşı üretim çalışmalarına öncülük etmesi beklenmektedir.
Sonuçlar ve Başarılar (Bu bölüm daha sonra hazırlanacaktır.)
Proje Ekibi
| Unvanı, Adı, Soyadı | Projedeki Görevi | Çalışmakta Olduğu Kurum/Kuruluş | |
| 1 | Prof. Dr. İlhan ALTINOK | Yürütücü | Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) |
| 2 | Prof. Dr. Celal Kurtuluş BURUK | Araştırmacı | Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) |
| 3 | Doç. Dr. Mustafa TÜRE | Araştırmacı | Su Ürünler Merkez Araştırma Enstitüsü |
| 4 | Dr. Öğr. Üyesi Esra ÖZKAYA | Araştırmacı | Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) |
| 5 | Dr. Öğr. Üyesi Rafet Çağrı ÖZTÜRK | Araştırmacı | Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) |
| 6 | Öğr. Gör. Dr. Salih KUMRU | Araştırmacı | Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi |
| 7 | Arş. Gör. Dilek Ustaoğlu | Araştırmacı | Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) |
Proje irtibat kişileri: